THEEKOEPEL

De theekoepel is een van de vier overgebleven theehuisjes die op het Noordwerkbolwerk staan. Samen met de andere drie theehuisjes die nog op het bolwerk staan, vormen deze vier karakteristieke gebouwen een eenheid als rijksmonument.

In de eerste helft van de 17^de eeuw lieten de professoren siertuinen met zomerkoepels aanleggen. Verder hadden in de stad alleen de stinzen een koepel in de tuin. Pas na 1734 mocht er ook in de tuinen van huizen koepels worden gebouwd. In 1746 werd de grond tussen het bolwerk en onder andere de tegenwoordige Eisingastraat beschikbaar voor particulieren en mocht tot aan het bolwerk een tuin met toebehoren aangelegd worden. In totaal hebben er elf koepels tegen het Noordwerkbolwerk gestaan. Drie verdwenen toen het bolwerk tussen 1853 en 1855 deels werd afgegraven, maar er zijn nog diverse huisjes/koepels verdwenen.

In de jaren ’60 van de vorige eeuw zijn de overgebleven huisje gerenoveerd, maar door vernieling werd besloten om ze in 1971 dicht te spijkeren. Aangezien de theehuisjes toen inmiddels waren aangewezen tot rijksmonument, zijn ze niet gesloopt en zijn ze nog steeds in tact.

De theekoepel is in de volksmond bekend als de ‘Bangma-koepel’. Het gebouw behoort sinds 1786 bij het monumentale pand aan de Zilverstraat 16. Het huis (stijl Lodewijk XVI en Empire) en de theekoepel zijn gebouwd in opdracht van Tjeerd Sijdses Banga (1741-1810). Het behang in de koepel,  een chinoiserie, is aangebracht in 2001. Dit behang is in zeefdruk vervaardigd door de firma Hembus in Duitsland en is een replica van een origineel behang dat werd aangetroffen in het Goethe Haus in Frankfurt.

Tjeerd Sijdses Banga Banga was een succesvolle wijnkoper en lid van de vroedschap van Franeker. Hij zat wegens patriottische gezindheid in Leeuwarden gevangen (1787-1789). Hij is ook de vader van Jelle Banga, geneesheer en burgemeester van Franeker. De welgestelde familie Banga kon hier op zomerse zondagen van het fraaie uitzicht genieten, terwijl men een kopje thee – indertijd een kostbaar drankje – of een glaasje port dronk.

Monumentnummer: 15722
Status: rijksmonument
Inschrijving: 21 februari 1967

Noorderbolwerk 33
8801 KL  FRANEKER

X-Y coördinaat: 53.187928 – 5.546982